Villa Waterkeer Westerland

Westerland - Eén van de drie villa’s die in opdracht van de Maatschappij tot Uitvoering der Zuiderzeewerken op Wieringen werden gebouwd staat aan de Westerlanderweg te Westerland met de voorzijde naar het Amstelmeer gekeerd en kreeg de naam “Villa Waterkeer”.

De eerste bewoner was ir. Johannes Aleidis Ringers (Alkmaar 1885), directeur/hoofduitvoerder van de Zuiderzeewerken, die met zijn vrouw Clasina Mann (Zijpe 1887) en hun kinderen Jan (1911), Hendrik Jan (1915), Frits (1918), Jeane Elisabeth (1921) en Johannes Nicolaas (1926) op 27 april 1927 in het bevolkingsregister van Wieringen werd ingeschreven op het adres Westerlanderweg 75.

Ir. Ringers
Zij kwamen uit Velsen, waar Ringers hoofdverantwoordelijke was bij de bouw van de grote sluizen in het Noordzeekanaal. Na drie jaar, op 22 maart 1930, vertrokken zij naar Den Haag, omdat Ringers een betrekking had aangenomen als directeur-generaal van Rijkswaterstaat. Ir. Ringers heeft in zijn lange carrière vele functies bekleed, waaronder minister van Openbare Werken en Wederopbouw in de naoorlogse kabinetten Schermerhorn-Drees en Beel.

De opvolger van ir. Ringers was ir. Jan Lely, oudste zoon van de ontwerper van de plannen voor de drooglegging van de Zuiderzee, ir. Cornelis Lely. Jan Lely (Leiden 1883), werd ingeschreven als bewoner van Villa Waterkeer op 8 april 1930. Zijn vrouw Jacoba Charlotte (Leiden 1888) en hun kinderen Anna Elisabeth (1911), Cornelis (1914), Mies (1917), Madeleine (1921) en Johanna (1925), volgden op 23 juni 1930. Het huisnummer veranderde in Westerlanderweg 81. In tal van toeristische beschrijvingen wordt vermeld dat Villa Waterkeer het tijdelijk onderkomen was van ir. Lely. Dit is correct, maar de meeste schrijvers voegen hier aan toe dat dit de ir. Lely was die het plan voor de afsluiting van de Zuiderzee ontwierp. Deze verwarring is ontstaan doordat zowel vader als zoon Lely de ingenieurstitel bezaten en betrokken waren bij de Zuiderzeewerken. Vader Cornelis was als voorzitter van de Zuiderzeeraad betrokken bij het opstellen van de plannen en zoon Jan werkte aan de uitvoering. Cornelis Lely was in januari 1929 overleden en woonde tot zijn dood in ’s-Gravenhage. Pas vanaf 1930 woonde Jan Lely in Westerland.

Cornelis Wiegman en Wilhelmina Scheltus
Villa Waterkeer werd eind jaren ‘20 gebouwd tegenover de boerderij van de familie  Wiegman. Deze boerderij werd in die jaren door twee gezinnen bewoond. Cornelis Wiegman woonde met zijn vrouw Wilhelmina Scheltus in het achterhuis. Hun zoon Lambertus, zijn vrouw Sijtje ten Bokkel en hun oudste kinderen Cornelis en Gerard Jan bewoonden het voorhuis. Later kregen de jongens nog twee zusjes, Wilhelmina en Trijnie. Zij hebben hun ouders veel horen vertellen over Villa Waterkeer en de familie Lely. Heel bijzonder waren in die tijd hun twee luxe auto’s met de chauffeurs Jac. Gorter en Jacob Veenstra. De kinderen werden door de chauffeurs naar school gebracht en weer opgehaald, ook zoon Cornelis, die in Alkmaar studeerde. Hij nam vaak vrienden mee, die dan bij buurman Wiegman in het hooi sliepen. Dat vonden zij een geweldige belevenis, al moesten zij wel eerst lucifers en sigaretten bij buurvrouw Wiegman inleveren. Dochter Mies hield van paardrijden en mocht daarvoor een paard van buurman Wiegman gebruiken. In de villa waren twee Duitse dienstmeisjes in huis en een gezelschapsjuffrouw (gouvernante).

Briefwisseling
Er werden vaak diners gegeven voor hooggeplaatste genodigden, dan werd er extra personeel gevraagd voor de bediening. Toen het werk aan de Afsluitdijk en de Wieringermeer was uitgevoerd, vertrok het gezin Lely op 15 december 1933 naar Den Haag, vanwaar zij ook gekomen waren. Dat hun jaren op Wieringen en hun buren uit die tijd goede herinneringen hadden achtergelaten bewijst de brief die de familie Wiegman op 8 januari 1936 van mevrouw Lely kreeg.

Den Haag, 8 Januari 1936

Beste Vrienden!

Nu kom ik de brief van Wiegman eens beantwoorden, want het is altijd prettig van tijd tot tijd eens iets van elkaar te horen, nietwaar? Jootje heeft het heerlijk gevonden u allen weer eens te zien, en ook vond zij het Lambertus Wiegman (1849-1922) op de Westerlanderweg voor zijn boerderij. Op het land tegenover de boerderij rechts op de foto is later villa Waterkeer gebouwd. Villa Waterkeer, gezien vanaf het Amstelmeer aardig om de drie schapen te bekijken. Komen er dit jaar weer lammetjes bij? Het is mogelijk dat 1936 voor ons een belangrijk jaar wordt, want misschien zal onze oudste dochter dit jaar gaan trouwen, hoewel dat nog niet geheel zeker is. En Kees moet candidaatsexamen doen en Mies eindexamen van het gymnasium. Bovendien kan het ook wel zijn dat we dit jaar nog zullen verhuizen. Niemand weet nog precies wanneer de nieuwe inpolderingswerken zullen aanvangen en op welke wijze, maar we zullen er maar het beste van hopen!

Ik zal op den duur nog weleens komen kijken naar de dingen die nog op de zolder van de Villa staan of meneer misschien, als hij eens op Wieringen is. Hoe gaat het met Sijtje en Bertus? Allen goed gezond? Ik hoorde met genoegen dat de kinderen zoo goed gegroeid zijn er dat Gerard zoo’n lief jongetje is geworden! Die beide jongens geven toch zeker wel een heele levendigheid op de boerderij. Ik kan mij begrijpen, dat het saai is dat het huis aan de overkant altijd maar leeg staat. Dat is ook wel erg jammer. Wat hebben wij daar toch heerlijk gewoond. Ik denk er nog zoo dikwijls aan, en dan haal ik met de juffrouw alle herinneringen van Wieringen weer op!

Nu, van harte het beste allemaal, hoor.

Voor alle zes veel groeten, Mevr. Lely

Behalve de familie Wiegman heeft ook mevrouw Nel Hoek-Lont herinneringen aan de familie Lely. Zij is schoolvriendin geweest met Johanna (Jootje) Lely, geboren 28 augustus 1925 te ’s Gravenhage.

Cornelia (Nel) Lont, dochter van Albert Lont Szn. En Trijntje Ploeger, werd eveneens op 28 augustus 1925 geboren (te Hippolytushoef). Johanna en haar zusje Madeleine werden naar de Openbare Lagere School in Hippolytushoef gebracht, naar het moderne nieuwe schoolgebouw. De school werd in gebruik genomen in 1930, Madeleine werd er leerlinge na de zomervakantie in 1930. Johanna en Nel gingen voor het eerst naar school in april 1931. In december 1933 verhuisde Johanna met haar familie naar Den Haag.

Ruim vijftig jaar later, op 13 juni 1987, ontmoetten  Johanna en Nel elkaar weer op een reünie van de school, die nu Alvitloschool heet. Mevrouw Hoek-Lont heeft deze reünie samen met Jannie Manneveld en Jan Wierenga georganiseerd. Naar aanleiding daarvan kreeg zij van de zusters Madeleine en Johanna Lely een brief.

Madeleine schrijft:

Noordwijk, 1 mei 1987

Beste mevrouw Hoek, Hierbij stuur ik u het één en ander voor de tentoonstelling in de school op 13 juni: Een boekomslag, twee foto’s, een rapport. Naast deze tastbare herinneringen heb ik nog HEEL VEEL goede herinneringen aan die jaren op de school in Hippolytushoef! Ik verheug me dan ook bijzonder op de reünie en hoop er vele “kinderen uit mijn klas” te ontmoeten. Ik wens u veel sterkte en succes met de voorbereidingen.

Hallo Nel, Hartelijk dank voor het toesturen van de Wieringer Courant. Tot mijn verrassing las ik dat de burgemeester ons genoemd heeft – wij hebben die toespraak niet verstaan, achteraf wel onbeleefd dat we hem niet even hebben opgezocht. Ik vind dat jullie het geweldig georganiseerd hebben, geen kleinigheid met zo’n menigte. Het enige wat ik nog leuker had gevonden is als we per klas hadden gegeten – wat je zelf ook al schreef. Jammer dat ik jou niet verder gesproken heb, ook Trieneke niet (wel begroet) maar heel gelukkig had Cathrien voor ons plaatsen opengehouden – dus met Cathrien heb ik de vriendschap weer kunnen opvatten. Je praat niet bij natuurlijk, maar je springt gewoon over die vijftig jaar heen.

De meisjes Kolff zaten ook bij ons maar daar had ik vroeger nauwelijks contact mee, ze waren net iets ouder. Ze deden me wel denken aan mevrouw Kolff, die ik indrukwekkend vond als kind. We hadden ook al een leuke ochtend gehad met mijn zoon Vincent, die vaak op het eiland komt voor zijn werk en dat aan ons heeft laten zien. Hij vindt Wieringen zo mooi! Ik ook, het is niet alleen de herinnering aan een paar heerlijke jeugdjaren, maar Wieringen is echt heel bijzonder, vind ik. Het was voor mij, op mijn achtste, heel moeilijk en naar om er weg te gaan, ik heb veel naar Wieringen terug verlangd. Ik stuur je ook een interessant verhaal uit het Wadden-bulletin, ik hoop dat je het nog niet kent. Nel, tot ziens en nogmaals dank voor al je goede zorgen, Jootje

Met dank voor hun informatie en foto’s aan: Mevrouw T. Kuut-Wiegman, mevrouw N. Hoek-Lont, J. Conijn.  Bronnen: Biografisch Woordenboek van Nederland (Den Haag, 1979; Regionaal Archief Alkmaar.

Door Tiny Hoogschagen-Metselaar