Het sigarendoosje in het wrak van de Halifax bommenwerper

Door Jan Wessels

In juni vorig jaar kreeg ik een mail van oud-collega Sander de Graaf uit Barsingerhorn. Hij had op de website van onze vereniging mijn verhalen over de luchtoorlog gelezen.

Sander had de volgende vraag:

“Ik heb van mijn oudtante (de jongste zuster van mijn oma) van 91 jaar oud onlangs een houten sigarettendoosje gekregen. Dit doosje heeft haar man (die in 2015 is overleden) als joch van een jaar of 13-14 uit een neergestort vliegtuig gehaald. Dit vliegtuig, waarschijnlijk een Britse bommenwerper, was neergestort op het Wad. Je kon er met laag water naar toe lopen. Het was ergens aan de Normerdijk. Het is vermoedelijk in 1943 of 1944 geweest. Meer weet zij er ook niet van. Weet jij wellicht meer over deze crash en welk vliegtuig dit geweest kan zijn? “

Ik heb Sander geantwoord dat op het wad, in de directe omgeving van Wieringen, 2 Britse bommenwerpers zijn neergestort, een Halifax en een Lancaster. Alle bemanningsleden liggen begraven op de Begraafplaats Zandburen. Vanuit het Verliesregister van de Studiegroep Luchtoorlog heb ik de beide ‘Loss Charts’ van deze vliegtuigen gekopieerd en bijgesloten in de mail.

Bovenstaande Loss Charts vermelden de volgende crashlocaties:

- de Halifax JD149 van Jeffery: 3 km westelijk van Hippolytushoef

- de Lancaster W4256 van White: 2 km oostelijk van Hippolytushoef

De Normerdijk ligt westelijk van Hippolytushoef. Het lijkt aannemelijk dat het sigarettendoosje aan boord was van de Halifax JD149.

In een vervolgmail schreef Sander het volgende:

“Van het doosje heb ik een aantal foto’s toegevoegd. Er staat geen persoonlijke inscriptie in, alleen “Hilsen fra Kristiansand” (Groeten uit/van Kristiansand). Hoe ik dat moet duiden weet ik niet. Is één van de vliegers ooit in Kristiansand geweest? Het lijkt ook wel handbeschilderd. Geen idee. De vinder, mijn oudoom, heette Piet van Dijk (geboren 1930) en hij was met zijn moeder en zuster uit Den Helder geëvacueerd naar Hippolytushoef. Zijn vader zat op de koopvaardij en kon pas na de oorlog weer naar huis. Volgens het verhaal is hij samen met een paar vriendjes naar het vliegtuigwrak gegaan (ik vermoed pas nadat de Duitsers daar al geweest waren en de bemanning en andere zaken uit het vliegtuig hadden gehaald). Volgens mijn oudtante dreef het doosje in het vliegtuig”.

De foto’s van Sander bezorgden mij kippenvel. Op het sigarettendoosje staan klaprozen afgebeeld. Klaprozen (of poppies), die elk jaar bij de graven van de vliegers worden geplaatst. Jarenlang door mevrouw Riet van der Hulst-Bakker, de laatste jaren door de Veteranen Contactgroep Wieringen.

Op internet vond ik meer informatie over de piloot John Denzil Jeffery in onderstaand boekwerk:

WE WILL REMEMBER THEM THE KING’S (THE CATHEDRAL) SCHOOL PETERBOROUGH WAR MEMORIALS

Op de herdenkingspanelen in de schoolbibliotheek en in de Sint Sprite van de kathedraal in Peterborough worden de namen vermeld van de voormalige leerlingen en staf van de King’s School in Peterborough, waarvan bekend is dat ze stierven in dienst van hum vaderland in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Dit boek is geschreven ter ere van elke oud-leerling, bekend of niet bekend, die dit ultieme offer heeft gebracht.

In het verhaal over John (geboren 1919) word een krantenbericht geciteerd. Op 10 september 1943 vermeldt de Northampton Independent dat John wordt vermist.

In een laatste brief aan zijn grootmoeder (die hem had opgevoed) heeft hij aangegeven dat hij een voorgevoel had niet terug te keren van een volgende vlucht. Volgens zijn grootmoeder had John altijd een mascotte aan boord, een konijnenpootje. In de brief had John ook aangegeven dat hij zijn mascotte had verloren. Bij de start van de fatale vlucht was het konijnenpootje niet aan boord.

Wel een sigarettendoosje met afbeeldingen van bloemen die in de Eerste Wereldoorlog bloeiden op de massagraven in Vlaanderen.

De Canadese legerarts John McCrae (1872-1918) schreef aan het westelijk front het gedicht “In Flanders Fields”.

Ik wil dit artikel afsluiten met de eerste twee regels van dit gedicht:

In Flanders Fields the poppies blow

Between de crosses, row on row

Bronnen:

Dhr. Sander de Graaf, Barsingerhorn; Studiegroep Luchtoorlog 1940-1945; Microsoft Word - The King's School War Memorial Booklet - Nov 15.doc (kings.peterborough.sch.uk) Wikipedia; Eigen fotoarchief.

Bezoek op 20 april de ‘Open Wierdijk’ op Wieringen

Op woensdag 20 april is het voor iedereen mogelijk om het onderzoek van de historische Wierdijk van Wieringen te bekijken. Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) is op Wieringen de waterhuishouding aan het verbeteren. Daarom wordt door de dijk een duiker aangelegd die de Oosterlanderkoog met Polder Waard Nieuwland gaat verbinden. Daarvoor moet een brede sleuf door de dijk worden gegraven.

De opbouw van deze dijk vanaf de middeleeuwen in dan eenmalig te zien. De Wierdijk lag aan de luwe zijde van Wieringen en keerde het zeewater achter het eiland. Het is daarmee geen hoge en brede zeedijk, maar bescheiden beschermende dijk die zorgde dat de zuidzijde van Wieringen niet onderliep. Wat er precies gevonden gaat worden is afwachten.

Na woensdag wordt er gestart met de bouw van de duiker en is het terrein niet meer toegankelijk.

Kijkavond

De bevolking van Wieringen, de Wieringermeer en ander geïnteresseerden worden uitgenodigd om woensdag 20 april tussen 16.00 en 20.00 uur het onderzoek te bezoeken. Ter plaatse zullen archeologen van Archeologie West-Friesland tekst en uitleg geven aan de hand van het gegraven profiel door de dijk.

Bereikbaarheid

Het onderzoek is bereikbaar vanaf de Parallelweg van de N99 over Wieringen. De bouwweg van de Firma Beentjes vanaf de Parallelweg ligt ten zuiden van de N99 tussen de Venneweg en de Kleitelweg. Het verzoek is om zoveel mogelijk te voet of met de fiets te komen. Parkeerruimte is beperkt. Houd rekening met ongelijke grond en modder. Volg ter plaatse de instructies van de archeologen.

Vragen

Heeft u vragen over het archeologische onderzoek bij de historische Wierdijk van Wieringen? Neem dan contact op met Michiel Bartels van Archeologie West-Friesland via 06 – 30 46 85 93

Aanwezigheid is op eigen verantwoording.

Een Konijnenbelt op Oosterklief of was het een konijnenberg die deel uitmaakte van een Lusthof?

Zijn leven lang heeft Johan Mels een band met Wieringen. Dat is niet gek, zijn moeder, Nettie Stoop is geboren en getogen in Westerland. Na haar huwelijk verruilde zij het mooie eiland Wieringen voor Nijverdal.

Wieringen is nooit uit haar gedachten geweest. Ze ging regelmatig met haar gezin naar Wieringen, toen haar kinderen uitvlogen bleven zij, ook weer met hun gezinnen regelmatig de tocht naar Wieringen maken. Het is daarom niet gek dat Johan met zijn moeder zaterdag 18 december op Wieringen is, voor de presentatie van zijn boek: ”Een Utrechtse gevelsteen op Wieringen”.

Voordat dit boek tot stand kwam was Johan druk met het schrijven van een boek over de familie Konijnenbelt, de meisjesnaam van zijn schoonmoeder. Toevallig las hij een artikel in “Op de Hoogte”. Een steen met konijnen erop sierde op de muur van een schuur die naast een boerderij op Oosterklief stond. En niemand wist waar deze steen vandaan kwam.

Deze boerderij stamt uit 1800 en generaties lang is deze woning in het bezit van één familie. Jan en Gerrit Strand werden in 1832 eigenaren van deze boerderij, die in 1870 in handen komt van hun zoon Simon Strand. Hij trouwde met Maartje Everts. Na het overlijden van Simon wordt zij eigenaar. In 1928 wordt Cornelis Janz. Ruiter eigenaar, hij is dan landman te Oosterklief. Hij is getrouwd met een van de dochters van Simon en Maartje, Gerritje Strand. Gerritje en Cornelis zijn de grootouders van de huidige bewoners, Sylvia Ruyter en haar partner Arjen Akse.

De boerderij is een Rijksmonument.

Aangemoedigd door zijn omgeving ging Johan op zoek naar de herkomst van de steen. In middels had hij geconcludeerd dat de familie Konijnenbelt niets te maken had met de konijnensteen op Oosterklief.

Uren en uren heeft Johan gezocht en gespeurd. Het definitieve antwoord heeft hij niet gevonden. Wel was het een leuke en leerzame speurtocht.

Bent u nieuwsgierig naar het boek: ”Een Utrechtse gevelsteen op Wieringen” en wilt u dit lezen? Dan kunt u contact opnemen met Johan Mels via jpmels01@xs4all.nl

Namens de Historische vereniging Wieringen, Rina Klein.

Foto`s Rina Klein